Ինչո՞ւ են դասակարգել տարրերը
Երբ տարրերը 60-ից ավել դարձան, դրանց մասին տեղեկություն գտնելը դժվարացավ: Այդ պատճառով որոշվեց դասակարգել տարրերը մի համակարգում, որին նայելիս կարելի է իմանալ տարրերի մասին կարևոր տեղեկությունները:
Տարրերի առաջին դասակարգումը
Սկզբում տարրերը դասակարգել էին երկու խմբի՝ մետաղների ու ոչմետաղների: Դա արված էր այն պատճառով, որ այդ ժամանակ հայտնաբերված մետաղներն ու ոչմետաղները տարբերվում էին իրենց հատկություններով: Բացի սնդիկից, բոլոր մետաղները պինդ են, ունեն ջերմա-էլեկտրահաղորդականություն, փայլուն են, պլաստիկ են և այլն: Իսկ ոչմետաղները հիմնականում հեղուկ էին կամ գազ, իսկ պնդերը՝ փխրուն էին, փայլուն չեն, չունեն ջերմա-էլեկտրահաղորդականություն:
Ինչո՞ւ էր թերի այդ դասակարգումը
Այդ դասակարգումը թերի էր, որովհետև հայտնաբերվեցին ոչմետաղներ, որոնք ունեին մետաղներին նման հատկություններ: Ալկալիական
Պարբերական համակարգի ստեղծումը
Պարբերական աղյուսակը ստեղծել է ռուս գիտնական Դմիտրի Մենդելեևը: Սկզբում բոլոր տարրերը շարեցին մի շարքով՝ ըստ իրենց ատոմային զանգվածների աճման կարգի: Դրանով պարզվեց, որ ամեն իրար հաջորդող ութերորդ տարրերի հատկությունները նույնն են: Դրա համար տարրերը բաժանեցին շարքերի այնպես, որ իրար տակ գտնվող տարրերը ունենան նույն հատկությունները:
Մենդելեևը թողել էր ազատ վանդակներ, որոնց տեղում ապագայում հայտնվեցին նոր տարրեր:
Ատոմի կառուցվածքը և կարգաթվի նշանակությունը
Ատոմը կազմված է պրոտոններից և նեյտրոններից և էլեկտրոններից: Պրոտոններն ու նեյտրոնները կազմում են ատոմի միջուկը: Պրոտոնները ունեն դրական լիցքեր, նեյտրոնները՝ զրոյական լիցքեր, իսկ էլեկտրոնները՝ բացասական: Պրոտոնների ու էլեկտրոնների քանակները միշտ հավասար են: Կարգաթիվը ցույց է տալիս հենց դրանց քանակը:
Խմբեր և ենթախմբեր
Պարբերական աղյուսակի խմբերն են՝ Ալկալիական մետաղները, Հալոգեններն ու Իներտ կամ Ազնիվ գազերը:
Հարցեր և վարժություններ
1. Ո՞ր «հարկում» և ո՞ր «բնակարանում է ապրում» ածխածին տարրը:
Ապրում է 4 հարկում, 6 համարում:
2. Ո՞ր տարրն է «ապրում» 20-րդ «բնակարանում»:
20-րդ բնակարանում ապրում է Ca(Կալցիում):
3.Պարզաբանե’ք (օրինակներով ու մեկնաբանություն ներով) պարբերություն, խումբ,
գլխավոր ու երկրորդական ենթախմբեր, կարգաթիվ հասկացությունները:
4. Ո՞րն է հինգերորդ «ավելորդ» տարրը` Be, Sr, Zn, Mg, Ca:
Zn
5. Լրացրե’ք հետևյալ աղյուսակը.
II խումբ
| Գլխավոր ենթախումբ | Երկրորդական ենթախումբ |
| 1. Be`բերիլիում | |
| 2.Mg՝Մագնեզիում | |
| 3.Ca՝կալցիում | |
| 4.Zn՝ցինկ | 1. Zn` ցինկ |
| 5.Sr՝ստրոնցիում | 2.Cd՝կադմիում |
| 6.Cd՝կադմիում | 3.Hg՝սնդիկ |
| 7.Ba՝բարիում |
6. Լրացրե’ք բաց թողած բառակապակցությունը. Քիմիական տարրերի առաջացրած պարզ
նյութերի, ինչպես նաև միացությունների ձևերն ու հատկությունները պարբերական
կախման մեջ են տարրերի հարաբերական ատոմային զանգվածների մեծությունից:
7. Համապատասխանեցրե’ք քիմիական տարրն իր խմբի համարին և ընտրե’ք ճիշտ
համապատասխանություններ ներառած շարքը:
| Տարրը | Խումբը |
| 1) H | ա) IV |
| 2) Be | բ) V |
| 3) CI | գ) II |
| 4) N | դ) I |
| ե) VII |
1) 1գ, 2դ, 3ե, 4ա
2) 1դ, 2ե, 3բ, 4դ
3) 1դ, 2գ, 3ե, 4բ
4) 1գ, 2բ, 3ա, 4բ
Մարիամ Արշակյան 